فورك چيست ؟ هاردفورك (hardfork)، سافت فورك (softfork) و تاثير آن‌ها بر قيمت چيست؟

در اين مقاله هر آنچه كه بايد راجع به فورك در ارزهاي ديجيتال بدانيد را بازگو خواهيم كرد و به سوالاتي از اين قبيل پاسخ خواهيم داد:

فورك چيست؟ هاردفورك چيست؟ سافت فورك چيست؟ فورك به چه دلايلي رخ مي‌دهد؟ چرا برايمان اهميت دارد و تاثير آن بر قيمت ارزهاي ديجيتال چيست؟

اگر از علاقه‌مندان به اخبار حوزه‌ي ارزهاي ديجيتال باشيد حتما تا به حال خبرهايي از اين دسته كه قيمت يك ارز ديجيتال به دليل رويدادي به نام فورك (Fork) نوسانات شديدتري پيدا مي‌كند را شنيده‌ايد. گاهي اوقات اين نوسان مثبت است، اما گاهي نيز قيمت ارزهاي ديجيتال به دليل همين رويداد كاهش‌يافته و در جهت معكوس حركت مي‌كند. صرف‌نظر از اينكه قيمت به كدام سمت مي‌رود، اگر بدانيد چه كاري بايد انجام دهيد، مي‌توانيد از فورك‌ها درآمد داشته باشيد.

فورك (Fork) چيست؟

همانطور كه احتمالا مي‌دانيد، اطلاعات ثبت شده در  بلاك چين قابل تغيير نيستند و وقتي يك بلاك چين فعاليت خود را آغاز مي‌كند، تا زماني كه كاربران آن را بپذيرند، هيچ كس نمي‌تواند جلوي كار آن را بگيرد. در هر كدام از ارزهاي ديجيتال يك سري قوانين كه اصطلاحا به آن پروتكل مي‌گوييم توسط برنامه نويسان تعيين شده است و يك بلاك چين براساس همان پروتكل و قوانين تا ابد به كار خود ادامه مي‌دهد. مثلا براي بيت كوين چنين قوانيني تعريف شده: زمان هر بلاك ۱۰ دقيقه باشد – هر بلاك ۱ مگابايت ظرفيت داشته باشد و …

اما اگر كسي با قوانين بيت كوين يا هر ارز ديجيتال ديگري مخالف بود چه؟ اگر در شبكه يك ارز ديجيتال، يك اتفاق بد رخ دهد چه؟

راه‌حل ساده است. به‌روزرساني يا ايجاد بلاك چين جديد كه اصطلاحا به آن فورك مي‌گويند. وقتي گروهي از برنامه نويسان از شرايط و قوانين يك ارز ديجيتال ناراضي باشند يا اينكه شبكه با مشكلاتي مواجه باشد كه حل آن ضروري است، راه‌حلي به نام فورك پيش روي اين افراد است.

واژه فورك يا انشعاب از پروژه‌هاي برنامه‌نويسي ريشه گرفته است. در حقيقت با كپي كد منبع يك پروژه و ايجاد تغييراتي در آن، برنامه‌اي جديد از دل برنامه قبلي بيرون مي‌آيد. از اين رو فورك در ارزهاي ديجيتال نيز با مفهومي يكسان و با برخي پيچيدگي‌هاي خود به كار مي‌رود.

فورك يا انشعاب معمولاً به‌نوعي، آپديت يا به ‌روزرساني يك نرم‌افزار گفته مي‌شود كه مي‌تواند به روشي سازگار با قبل (backward-compatible) و يا ناسازگار با قبل (backward-uncompatible) باشد. (درباره اين موضوع در ادامه صحبت مي‌كنيم). به‌طور خلاصه، واژه فورك يا انشعاب فقط يك اصطلاح براي زماني است كه يك نرم‌افزار يا يك پروتكل، آپديت مي‌شود. در حوزه‌ي ارزهاي ديجيتال و بلاك چين فورك زماني اتفاق مي‌افتد كه شبكه به دو بخش تقسيم شود.

فورك به چه دلايلي اتفاق مي‌افتد؟

اصلي‌ترين سناريوهايي كه موجب رخ دادن فورك‌ مي‌شود به شرح زير هستند:

راه‌حلي براي اختلافات فني

بيت كوين كش يكي از فورك‌هاي بيت كوين است كه به دليل اختلاف نظرهاي گسترده درباره مقياس‌پذيري بيت كوين انجام شد. گروهي از توسعه دهندگان و ماينرهاي بزرگ بيت كوين كه از سرعت و كارمزد تراكنش‌ها راضي نبودند، با تغييرات گسترده در قوانين بيت كوين و افزايش سايز بلاك، بلاك چين و نسخه اي جديد از پروتكل را ارائه دادند.

براي برگشت دادن مبالغ از دست رفته

در سال ۲۰۱۶، فقط يك اتريوم وجود داشت اما بعد از رخ دادن هك DAO و از دست رفتن ميليون‌ها دلار از سرمايه كاربران، جامعه اتريوم مجبور به ارائه فورك شد تا بتواند اعتماد مردم را به دست آورد. اتريوم فورك شد، اكثر جامعه به شبكه جديد نقل مكان كردند. نام اتريوم قبلي به اتريوم كلاسيك تغيير يافت و اتريوم جديد شد همين كه اكنون در بازار خريد و فروش مي‌شود.

براي اضافه كردن ويژگي و قابليت‌هاي جديد

يك شبكه بلاك چيني در طول زمان نيازمند به‌روزرساني‌هاي فني است تا شبكه را از خطرات پيش رو حفظ نمايد.

انواع فورك

سافت فورك (Soft fork) چيست؟

سافت فورك يك بروزرساني در نرم افزار بوده كه با نسخه‌هاي قديمي سازگار (backwards compatible) است.

اين بدين معناست كه شركت‌كنندگاني كه نرم‌افزار خود را آپديت نكرده باشند نيز مي‌توانند در اعتبارسنجي (Validation) و تاييد (Verification) تراكنش‌ها شركت كنند. پياده‌سازي سافت فورك به نسبت آسان‌تر بوده چراكه تنها نياز است اكثريت شركت‌كنندگان نرم‌افزار خود را آپديت كنند. همه‌ي شركت‌كنندگان چه نرم‌افزار خود را آپديت كرده و چه نكرده باشند، مي‌توانند بلاك‌هاي چديد را تشخيص دهند و فعاليت‌هايشان با شبكه سازگار است. نكته‌‌ي قابل تامل اين است كه عملكرد شركت‌كننده‌اي كه نرم‌افزار خود را آپديت نكرده تحت تاثير قرار مي‌گيرد.

يك مثال براي سافت فورك اين است كه مثلا سايز بلاك‌ها از ۱ مگابايت به ۸۰۰ كيلوبايت تغيير پيدا كرده است. نودهايي از شبكه كه نرم‌افزار خود را آپديت نكرده‌اند در سافت فورك مي‌توانند تراكنش‌هاي جديد را ببينند. مشكل زماني به وجود مي‌آيد كه ماينري كه نرم‌افزار خود را آپديت نكرده است، بخواهد بلاك جديدي را ثبت نمايد و بلاك او توسط شبكه رد مي‌شود. از اين رو سافت فورك يك مكانيزم ارتقاء تدريجي را نشان مي‌دهد كه افرادي كه نرم‌افزار خود را آپديت نكرده‌اند با محدود شدن قابليت‌هايشان، انگيزه‌ي كافي براي اينكار را پيدا كنند.

مثال‌هايي براي سافت فورك:

BIP66: يك سافت فورك براي اعتبارسنجي امضاي شبكه‌ي بيت ‌كوين بود.

P2Sh: يك سافت فورك براي اضافه كردن قابليت آدرس‌هاي چند امضايي بر روي شبكه‌ي بيت كوين بود.

هاردفورك (Hardfork) چيست؟

هاردفورك مربوط به تغييرات نرم‌افزاري است كه كه با نسخه‌هاي قديمي سازگار نيست (not backwards compatible). در اين فورك تمامي شركت‌كنندگان بايد نرم‌افزار خود را به روزرساني كنند تا قادر باشند در تاييد تراكنش‌ها و اعتبارسنجي آنها شركت كنند. نودهايي كه به روزرساني را انجام نداده باشند از شبكه جدا شده و نمي‌توانند تراكنش‌هاي جديد را تاييد كنند. اين فورك موجب انشعاب دائمي بلاك‌چين مي‌شود و تا زماني كه كاربراني در زنجيره‌ي قديمي حضور داشته باشند، دو بلاك‌چين به صورت جداگانه و همزمان وجود خواهند داشت.

بيت كوين كش و اتريوم كلاسيك مشهورترين نمونه‌هاي يك هاردفورك هستند. البته هاردفورك هميشه باعث به وجود آمدن يك ارز ديجيتال جديد نمي‌شود بلكه تمام جامعه برسر آن توافق مي‌كنند.

انواع هاردفورك

هاردفورك برنامه‌ريزي شده (Planned Hard Forks)

هاردفورك برنامه‌ريزي شده، يك بروزرساني در پروتكل است كه از ابتدا در نقشه‌ي راه (Roadmap) پروژه در نظر گرفته مي‌شود. از آنجايي كه اين بروزرساني در راستاي قابليت‌ها و ويژگي‌هاي بلاك چين مي‌باشد، تمامي شركت‌كنندگان به رهبري توسعه‌دهندگان اصلي به زنجيره‌ي جديد رفته و نرم‌افزار خود را بروزرساني مي‌كنند چراكه اين تغييرات در سطح كدنويسي پايه‌ي شبكه صورت مي‌پذيرند. در اين فورك زنجيره‌ي قبلي از بين مي‌رود و دليلي نيز براي حمايت از آن وجود ندارد. در اين فورك، كوين جديدي به وجود نخواهد آمد.

مثال‌هاي اين نوع هاردفورك فورك:

اتريوم: هاردفورك هاي موجود در نقشه راه اتريوم از اين نوع هستند. به عنوان مثال بيزانس (Byzantium)، فاز اول بروزرساني مربوط به اتريوم ۲ بود. اين فورك در اكتبر ۲۰۱۷ به وقوع پيوسته و هدف آن بهبود مقياس‌پذيري اتريوم و يكپارچه‌سازي تراكنش‌هاي خصوصي است.

مونرو : در ژانويه‌ي ۲۰۱۷، هاردفوركي در شبكه‌ي اتريوم جهت اضافه شدن ويژگي جديدي به نام حلقه‌ي معاملات محرمانه (RCT) براي بهبود حريم خصوصي و امنيت شبكه، به وقوع پيوست.

هاردفورك بحث‌برانگيز (Contentious Hard Forks)

هاردفورك بحث‌برانگيز به علت اختلاف نظر بين اعضاي شبكه اتفاق مي‌افتد و موجب مي‌شود بخشي از شركت‌كنندگان، زنجيره‌ي جديدي كه از نظر خودشان بهتر است را با تغييرات عمده‌اي در كد ايجاد كنند.

مثال‌هاي هارفورك بحث‌برانگيز:

بيت كوين كش (Bitcoin Cash): هاردفوركي بود كه توسط گروهي كه مي‌خواستند مقياس‌پذيري بيت كوين را با افزايش سايز بلاك از ۱ مگابايت به ۸ مگابايت افزايش دهند، ترتيب داده شد. اين كار باعث شد كه شبكه بتواند تراكنش‌هاي بيشتري را پردازش كند، كارمزد شبكه كاهش پيدا كرده و همچنين تنگناي شبكه‌ي بيت‌‌كوين با افزايش استفاده از آن بهبود داده شده است. اين هاردفورك منجر به پيدايش ارز جديدي به نام بيت كوين كش گرديد.

اتريوم كلاسيك (Ethereum Classic): اتريوم نيز براي خنثي كردن تاثير هكي كه در يكي از برنامه‌هاي كاربردي‌اش به نام سازمان خودكار غيرمتمركز (ِDAO) اتفاق افتاد، دچار هاردفورك شد. توسعه‌دهندگان اصلي اتريوم و اكثريت شركت‌كنندگان شبكه،با هاردفورك موافقت كردند و تنها تعداد معدودي از مواضع خود كوتاه نيامده و نرم‌افزار خود را آپديت نكردند كه بلاك‌چين آنها به اتريوم كلاسيك (ETC) معروف است.

سكه‌هاي مشتق شده (Spin-off Coins)

از آنجايي كه پروتكل بيت كوين منبع باز است، هر فردي مي‌تواند به كد پايه‌ي آن دسترسي داشته، آن را تغيير دهد و ارز جديدي را با ويژگي‌هاي مختلفي به وجود آورد. مثلا لايت كوين (Litecoin)، فوركي از بيت كوين بود كه با تغييرات زير به وجود آمد:

زمان ايجاد يك بلاك: زمان ساختن يك بلاك در لايت كوين ۲/۵ دقيقه است. اين زمان براي بيت كوين نزديك به ۱۰ دقيقه مي‌باشد.

الگوريتم: لايت كوين از الگوريتم اسكريپت(Scrypt) به جاي SHA256 استفاده مي‌نمايد.

بيشينه سكه‌هاي موجود(Max Supply): اين رقم براي لايت كوين ۸۴ ميليون بوده در حالي كه براي بلاك چين بيت كوين ۲۱ ميليون مي‌باشد.

در زير برخي از سكه‌هايي كه از بلاك‌چين بيت كوين مشتق شده‌اند را آورده‌ايم:

• Namecoin
• Peercoin
• Litecoin
• Dogecoin
• Auroracoin

تاثير فورك بر قيمت ارز ديجيتال چيست؟

طي هشت ماه گذشته بيش از ۱۰ فورك براي بيت كوين به انتشار رسيده است اما بحث‌ ما بر سر فورك‌هاي بزرگ است. هركسي مي‌تواند با تغيير سورس بيت كوين فورك جديدي از آن ارائه دهد اما موضوع ما بر سر فورك‌هاي اساسي است كه تعداد زيادي از غول‌هاي فضاي ارز ديجيتال حامي آن باشند. مانند بيت كوين كش و شايد بيت كوين گلد.

فورك‌هاي بزرگ مي‌توانند سرنوشت يك ارز ديجيتال را براي هميشه تغيير دهند. آن را نابود يا قدرتش را تثبيت تا سال‌ها تثبيت كنند.

فرض كنيد شخص A مقدار ۳۵۰۰۰ بيت كوين دارد. اگر فرض كنيم هر بيت كوين ۵۰۰۰ دلار قيمت داشته باشد، ارزش دارايي‌هاي او ۱۷۵ ميليون دلار  مي‌شود.  اين شخص اخبار و رويدادهاي مربوط به ارزهاي ديجيتال را  به خاطر تاثيراتي كه بر روي موقعيت او در اين بازار مي‌گذارند را با دقت بررسي مي‌كند. شخص A مي‌داند كه فورك چيست و ارز جديدي مثل بيت كوين كش به وجود خواهد آمد. از آنجايي كه اين شخص كيف پولي دارد كه از فورك بيت كوين كش پشتيباني مي‌كند، به ازاي دارايي‌هايش يعني ۳۵۰۰۰ بيت كوين، ۳۵۰۰۰ توكن بيت كوين كش به دست مي‌آورد. اين مساله به او انگيزه مي‌دهد تا پيش از فورك، بيت كوين بيشتري بخرد چراكه با اين فورك او سهم بيشتري در اين بازار خواهد داشت. علاوه بر اينكه هر چه تعداد بيت كوين‌هايش بيشتر شود، بيت كوين كش بيشتري نيز به او تعلق خواهد گرفت.

اگر شخص A، يك سرمايه‌گذار و يا معامله‌گر آگاه باشد، تصميم مي‌گيرد تا موقعيتش را در بازار بيت كوين بالا برده و مثلا پيش از وقوع فورك دارايي خود را به ۵۰۰۰۰ بيت كوين افزايش دهد. در نتيجه‌ي اين كار، او ۵۰۰۰۰ بيت كوين كش به دست خواهد آورد.

قبل از فورك معمولا قيمت افزايش مي‌يابد اما زماني كه يك فورك در شبكه‌ي يك ارز ديجيتال اتفاق مي‌افتد، ارزش آن نيز در زنجيره‌ي فورك شده پخش مي‌گردد. به عنوان مثال در  ۲۳ ژولاي ۲۰۱۷، قيمت بيت كوين از ۲۸۰۰ دلار به ۲۷۰۰ دلار به علت فورك بيت كوين كش، كاهش يافت.

چگونه خود را براي يك فورك آماده كنيم؟

فورك‌ها خيلي اوقات اتفاق مي‌افتند و لازم نيست براي تك تك آنها خود را آماده كنيم. يك فورك زماني موفق مي‌شود كه بتواند نظر اكثريت كاربران را جذب كند. فورك‌هاي مشروع و قانوني معمولا مي‌توانند محبوبيت لازم را به دست آورده و تاريخ وقوع آنها مشخص است.

ارتفاع بلاك (BlockHeight) چيست و چه ارتباطي با زمان وقوع يك فورك دارد؟

براي اجراي يك فورك، يك شماره بلاك مشخص در نظر گرفته مي‌شود. هر چه اين بلاكي كه فورك از آنجا رخ مي‌دهد، دورتر از بلاك جنسيس باشد، سخت‌تر مي‌توان فورك را پيش‌بيني كرد و هر چه به زمان فورك نزديك‌تر مي‌شويم، مي‌توان گفت كه دقيقا چه روز و چه ساعتي اتفاق مي‌افتد. اين به اين علت است كه نرخ تشكيل بلاك‌هاي جديد به توان ماينرهاي شبكه‌ي بلاك‌چين بستگي دارد. زماني كه اندازه‌ي بلاك مورد نظر مشخص شد، شبكه تنظيم شده و بلاك چين جديد بر مي‌خيزد. هر تراكنشي كه بر روي بلاك‌چين قديمي بعد از تعيين اندازه‌ي بلاك فورك شده انجام شود، در بلاك چين جديد معتبر نخواهد بود.

بنابراين اگر پس از شماره بلاك مشخص شده، ارز ديجيتال بخريد، به شما ديگر واحدي از ارزهاي ديجيتال قبلي تعلق نخواهد گرفت. ارزهاي ديجيتال خود را در يك كيف پول امن نگه مي‌داريد و صرافي‌اي كه از آن استفاده مي‌كنيد بايد از كوين جديد و اعطاي آن به كاربرانش پشتيباني كند.

از كيف پولي استفاده كنيد كه از كوين جديد پشتيباني مي‌كند. فورك‌هاي قابل اطمينان حتما بايد كد منبع خود را پيش از وقوع، منتشر كننند. اين به توسعه‌دهندگان كيف پول‌ها امكان مي‌دهد تا خود را با بازار تطبيق داده و از كوين جديد با اطمينان پشتيباني كنند. به هنگام استفاده از كيف پولي كه جديدا وارد بازار شده و ادعا دارد از كوين جديد پشتيباني مي‌كند، بسيار احتياط كنيد. شما هرگز نبايد به كيف پول و يا كوين جديدي كه منبع باز نيست و كاربر زيادي ندارد، استفاده كنيد.

به عنوان يك قانون كلي از انجام تركنش‌ها در حين يك فورك اصلي خوداري نماييد. تراكنش‌هايتان را تا زماني كه از امنيت و كاركرد فورك مطمئن نشديد،با ارز جديد انجام ندهيد.

براي به دست آوردن سكه‌هاي رايگان از فورك بيت كوين بايد پيش از مشخص شدن ارتفاع بلاك (block height)، ارز ديجيتال اصلي (كه از آن داشته باشيد) داشته باشيد. توسعه دهندگان زنجيره‌ي جديد از دفتر كل در يك block height مشخص كپي گرفته و عينا آن را در زنجيره‌ي جديد تكرار مي‌كنند به همين علت است كه به دارندگان بيت كوين در زنجيره ي قديم معادل دارايي شان، كوين جديد تعلق مي‌گيرد. اين زنجيره پس از رشد شبكه‌ي فورك شده مستقل مي‌‌شود.

بعد از مستقل شدن بلاك چين جديد كه مي‌تواند روزها، هفته‌ها و يا ماه‌ها طول بكشد تا كيف پول شما از آن پشتيباني كند و سكه‌هاي جديدتان را دريافت كنيد.

اگر مايل هستيد سكه‌هاي جديد خود را بعد از فورك دريافت كنيد ابتدا موجودي بيت كوين خود را به آدرس ديگري منتقل كنيد. شما نبايد از آدرسي كه در آن كوين هاي فورك نشده هستند، درخواست سكه‌هاي جديد بدهيد و اينكار حتي مي‌تواند منجر به از دست رفتن سرمايه‌ي اصلي‌تان شود.

براي دريافت سكه‌هاي جديد:

•  پيش از تعيين ارتفاع بلاك براي انشعاب زنجيره، در كيف پولي بمانيد كه كنترل كليد خصوصي آن را در دست داريد. بعد از تعيين ارتفاع و بلاك فورك شونده، سرمايه‌ي خود را به يك آدرس جديد منتقل كرده ولي از همان كليد خصوصي قبلي استفاده كنيد.
• كيف پول جديدي كه  از فورك پشتيباني مي‌كند را دانلود كنيد.
• كليد خصوصي خود را به كيف پول جديد منتقل نماييد.

نتيجه‌گيري

با وجود اينكه هاردفورك‌ها جزء اجتناب‌ناپذيري از ارزهاي ديجيتال هستند، برخي از آنها كلاه‌برداري‌هاي واقعي بوده‌اند. اما ما بايد به حقوق جامعه براي توسعه‌ي چنين پروژه‌هايي وقتي در يك محيط غيرمتمركز و منبع باز هستيم، احترام بگذاريم.

اگر كسي اصول هاردفورك‌هاي بحث برانگيز را درك نمايد، متوجه مي‌شود كه جامعه خود مسئول ارزيابي خودش است. شايد ساتوشي ناكاموتو هم زماني كه بيت كوين را مي‌ساخت اين عقيده را داشت و به همين علت ناپديد شد.

اطلاعات نادرست و تصورات غلطي زيادي راجع به هارفورك‌ها، ذات آنها و پياده‌سازي و پذيرش آنها از سوي سرمايه‌داران وجود دارد. اين موجب جنجال و بدبيني اجتماع نسبت به چنين پروژه‌هايي مي‌شود. اما به ياد داشته باشيد كه برخي از اين پروژه‌ها مشروع هستند و در برخي مواقع موجب پيشرفت شبكه مي‌شوند.

با وجود تمام انتقاداتي كه به هاردفورك‌ها مي‌شود اما آنها براي جامعه‌ي كريپتو مفيد هستند. با فورك‌ها است كه صداي تمامي اعضاي اين جامعه و انتقادات و پيشنهاداتشان به گوش مي‌رسد. سرمايه‌گذاران و ماينرها مي‌توانند با تيم توسعه دهنده‌ي كوين مخالفت كنند. اما اين نكته را هميشه به ياد داشته باشيم كه ما همه از ايده‌ي اوليه‌ي ساتوشي ناكاموتو و بيت كوينش به اينجا رسيده‌ايم. خود ساتوشي ناكاموتو نيز خيلي از ايده‌هايش از جمله مفهوم اثبات كار را مديون متفكران پيش از خود است.